محسن تیزهوش
Related Articles
نزدیک به هفت‌سال پیش مستند «پیش از سیل» از طریق شبکۀ «نشنال جئوگرافیک» ساخته و پخش شد که موجی از توجه عمومی را به خود جلب کرد. ابتدا یک قاره را تحت‌تأثیر خود قرار داد و سپس به تمام جهان رسید.
مخاطبان بسیاری منتظر عصری بودند که قرار بود «لئوناردو دی‌کاپریو» ستارۀ هالیوودی سینما، آن‌سوی فعالیت‌های بشر را نشان دهد. فعالیت‌هایی در راستای پول بیشتر و تحکیم نظام سرمایه و تخریب عمیق محیط زیست که همواره منشأ انسانی داشته و دارد.
«پیش از سیل» روایتی نسبتاً صادق، علمی، فنی و تکان‌دهنده است که در مورد ازبین‌رفتن سرمایه‌های زیستی هشدار می‌دهد. در این اثر، از مرجان‌های اقیانوسی تا آب‌شدن یخ‌های قطبی و آزادشدن مقادیر بسیار بالایی از دی‌اکسیدکربن و بالارفتن دمای کره زمین و به خطر افتادن بسیاری از جزیره‌ها و زیستگاه‌های طبیعی و انسانی گفته و این چالش‌ها به‌خوبی به تصویر کشیده می‌شود.
نکتۀ مهم این مستند اینجاست که اگر در راستای پایداری طبیعت حرکت نکنیم، باید مالیات بسیار سنگینی در سال‌های آتی پرداخته شود که البته نسل بعدی تاوان آن را خواهد دامی‌دهد. شوربختانه، مستند در بین سیاسی‌بازی‌های آن سال‌های آمریکا ناپدید شد! به‌هر‌حال، دوربین «فیشر استیونس»، به‌عنوان کارگردان، عملکرد بسیاری خوبی داشت و تصاویر دردناک اما تأثیرگذاری را برای بیننده به نمایش می‌گذارد.
این مستند مصاحبه‌های بسیار خوبی را از دانشمندان گوناگون گرفته و آقای ستاره نیز در موقعیت یک راوی، عالی ظاهر شده است. موارد و مسائل بسیار زیادی در این مستند مطرح می‌شوند که نشان از توجه خاص سازندگان به منابع طبیعی دارد. یکی از آن موارد که بسیار نیز مهم است، موضوع تغییر اقلیم است که همچنان چالشی مهم در بین حامیان زمین و اهالی سیاست و سرمایه است.
ساخت و پخش چنین مستندهایی می‌تواند تأثیر عمیقی در رفتار جامعه داشته باشد، اما نقد بسیار مهمی که به این مستند می‌توان وارد دانست، آن است که تنها سیاستمداران را نشانه گرفته و مخاطب در انتهای مستند می‌تواند چنین نتیجه بگیرد که اگر اهالی سیاست دست از تخریب بردارند، همه‌چیز به روال عادی باز خواهد گشت. در این بین نقش مردم نیز در کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم باید بیان و در قالب تصویر اکران شود. شاید این مستند، سفارشی از سوی یک حزب خاص باشد و همین از اثربخشی آن کم می‌کند. ضمن اینکه حضور فرد مشهوری همچون «دی‌کاپریو» در فعالیت‌های محیط زیستی نیز جای نقد دارد.
«پیش از سیل» برای سال ۲۰۱۶ ساخته شده و حقیقت را به تصویر کشیده است؛ چگونه ما انسان‌ها به‌نام توسعه در بهره‌کشی از منابع طبیعی و بر اصالت زمین چیره شده‌ایم! جامعۀ کنونی باز هم نیازمند چنین مستندهایی است، زیرا یک عده به‌راحتی حقیقت را پذیرا نیستند.
تغییر اقلیم و چالش گرمایش جهانی از موضوعاتی است که مخالف‌های بسیاری در جهان دارند. مبنای این شکل از مخالفت‌ها اغلب ریشه در نداشتن سواد زیستی و حفاظت از نگاه سرمایه‌داری در کل جهان است. در این سال‌ها پیش آمده است که کسی در مقام استادی دانشگاه در پی نقض آشکار تغییر اقلیم آمارسازی کرده و حتی کسانی در ظاهر یک فعال محیط زیست هیاهوی بسیاری به راه انداخته‌اند که همگی به سود سرمایه بوده تا توسعه پایدار رونق نگیرد. بااین‌همه، مستندِ «پیش از سیل» توانست تأثیر خوبی بر جامعۀ آمریکای شمالی بگذارد.
اگرچه این جامعه به‌شدت مصرف‌گراست، اما در مقابل برای کاهش گازهای گلخانه‌ای قدم‌های مؤثری برداشته است که از جمله می‌توان به افزایش استفاده از پنل‌های خورشیدی و رواج گیاهخواری اشاره کرد. درنهایت باید به این نکته نیز اشاره کرد که جامعۀ مدرن‌شده در آن‌سوی اقیانوس آرام همچنان بر مدار تخریب محیط زیست قدم برمی‌دارد و از اقدامات فانتزی گامی فراتر نگذاشته است.
