عباس نعلبندیان از چهرههای برجسته و تأثیرگذار در ادبیات معاصر ایران است که نقش مهمی در توسعه و تعمیق نقد ادبی و تئوریهای ادبی در ایران ایفا کرده است. او نه تنها به عنوان یک نویسنده و منتقد، بلکه به عنوان یک محقق دقیق و متفکر عمیق شناخته میشود که آثارش سرشار از دغدغههای فلسفی، جامعهشناختی و فرهنگی است.
نعلبندیان با تسلط بر زبان و ادبیات فارسی و همچنین مطالعات میانرشتهای، کوشید تا ادبیات را در بستر تاریخی، اجتماعی و فلسفی خود بررسی کند و از این منظر، نقدی نوین و بدیع ارائه دهد. او معتقد بود که ادبیات صرفاً یک هنر زیباشناسانه نیست بلکه بازتابی است از تحولات و مسائل عمیق انسانی و اجتماعی.
یکی از ویژگیهای شاخص نعلبندیان، دستنوشتههای فراوان و گستردهای است که از خود به جا گذاشته است. این دستنوشتهها نه تنها حاوی نقدهای ادبی و نظریههای او هستند، بلکه شامل یادداشتها و تأملاتی درباره فرهنگ، فلسفه و جامعه نیز میشوند. بررسی این دستنوشتهها نشاندهنده روند فکری پیچیده و تکاملی نعلبندیان است و کمک میکند تا درک عمیقتری از دیدگاههای او نسبت به ادبیات و جهان پیرامونش به دست آوریم.
دستنوشتههای نعلبندیان به ویژه در حوزه نقد ادبی، بیانگر نگاه انتقادی و تحلیل دقیق او نسبت به آثار نویسندگان معاصر و گذشته است. او در این یادداشتها، از ساختارهای سنتی و قالبهای کهنه ادبی عبور کرده و بر ضرورت نوآوری و بهروزرسانی زبان و فرم تأکید میکند. این مطالب علاوه بر جنبه نظری، کاربردی و راهگشا برای نویسندگان و پژوهشگران ادبی است که به دنبال درک عمیقتر و تازهتری از ادبیات هستند.
علاوه بر این، دستنوشتههای نعلبندیان گواهی بر علاقهمندی و تعهد او به حفظ و ترویج زبان فارسی و فرهنگ ایرانی هستند. او معتقد بود که هر نوشته باید حامل پیامهای عمیق فرهنگی و انسانی باشد و این امر تنها با دقت در انتخاب واژهها و ساختارهای زبانی امکانپذیر است.
امروزه، مطالعه دستنوشتههای عباس نعلبندیان به پژوهشگران کمک میکند تا بهتر بتوانند مسیر فکری او را پیگیری کنند و بینشهای نوینی در نقد و نظریه ادبیات بیابند. این مجموعه دستنوشتهها، بهخصوص در شرایطی که برخی آثار چاپشده محدود و گزینشی هستند، منبعی ارزشمند و ضروری برای فهم بهتر میراث ادبی و فکری نعلبندیان محسوب میشوند.
عباس نعلبندیان واقعاً حیف شد. چهرهای بود که ظرفیتهای بزرگی داشت و میتوانست خیلی بیشتر از آنچه به دست آورد، در ادبیات و نقد ادبی تأثیرگذار باشد. نبودش جای خالی عمیقی در فضای فرهنگی و ادبی ایران گذاشت. این حس از دست دادن وقتی بیشتر میشود که دستنوشتهها و آثارش را میخوانی و میبینی چه نگاه نوآورانه و دقیقی داشت که هنوز هم تازگی و اهمیتش پابرجاست.
محسن تیزهوش