قلم‌های مستندنگار؛ چراغی روشن در میدان جنگ

در زمان جنگ، رسانه‌های مستقل نقشی چندوجهی برعهده دارند و هم‌زمان که با دشواری‌های روانی مشغول پیام‌رسانی هستند، قلم‌هایشان نیز در حال مستندنگاری است. کار اصلی یک رسانه اطلاع‌رسانی به مردم است و نقش پررنگی در بالا بردن سطح آگاهی جامعه نیز دارند. در زمانی که جنگ، سایه خودش را با خشونت به مردمان تحمیل می‌کند، این رسانه‌ها هستند که تأثیری عمیق بر ادراک و روحیه عمومی برجای می‌گذارند. عملکرد رسانه‌ها در زمان جنگ نقش حیاتی در مستندسازی دارد و به‌عنوان منبع حیاتی اطلاعات برای عموم، سبب ایجاد یک منبع پژوهشی برای مستندسازی می‌شوند. در چنین لحظاتی شاید نتوان با دوربین به میان میدان رفت و مستند تولید کرد، اما قلم‌های شجاعی وجود دارند که از نقض حقوق بشر، آسیب رسیدن به کودکان و زنان و اماکن غیرنظامی می‌نویسند و در میان تاریکی جنگ، چراغی روشن برای بیداری در افکار داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کنند.

رسانه‌ها اطلاعات بموقع و دقیقی در مورد واقعیت‌های جنگ، از جمله تأثیر بر غیرنظامیان در اختیار همگان قرار می‌دهند. پوشش جنایات جنگی چیزی دست‌کم از ساخت یک مستند ندارد؛ زیرا مسیر تحقیق را برای یک فیلمساز و نهادهای جهانی باز می‌گذارند تا شرایط به سود مردم تغییر کند. رسانه‌ها، از جمله رسانه‌های اجتماعی، نقش مهمی در حفظ سابقه وقایع برای نسل‌های آینده ایفا می‌کنند. قلم‌های مستندنگار با پوشش رسانه‌ای خویش و ارسال واقعیت‌های جنگ می‌تواند به رشد و شتاب جنبش‌های ضد جنگ کمک کند. در چنین شرایطی که احتمال سانسور اخبار بالا می‌رود و بیم انتشار اخبار جعلی بیشتر می‌شود، این نوع مستندنگاری می‌تواند سدی محکم در برابر سرکوب اطلاعات شود و در اینجاست که نقش خبرنگار قلم به دست بیش‌از‌پیش آشکار می‌شود.

درحقیقت، قلم یک خبرنگار به‌مثابه دوربین مستندساز است که یکدیگر را برای پاسخگو نگهداشتن قدرت‌ها و ترویج صلح، آن‌هم به‌صورت پایدار تکمیل می‌کنند. این روزها، رسانه‌های اجتماعی به منبع مهمی از اخبار و اطلاعات، به‌ویژه برای مخاطبان جوان‌، تبدیل شده‌اند. مستندسازی تلفات، آسیب‌های زیرساختی و تأثیرات محیطزیستی از طریق قلم خبرنگاران ثبت می‌شود.

در طول جنگ‌های جهانی اول و دوم، فیلم‌های مستند به‌شدت از سوی دولت‌ها برای تبلیغ تلاش‌های جنگی خود، تقویت روحیه و انتشار تبلیغات مورد استفاده قرار می‌گرفتند که بسیاری از آنها شامل دیدگاه‌های مغرضانه بود. به‌عنوان مثال، دولت بریتانیا از مستندها برای به تصویر کشیدن جنگ در فضایی مثبت و حفظ حمایت عمومی استفاده می‌کرد که چندان ارتباطی با واقعیت نداشت و حتی در آلمان نازی نیز موارد بی‌شماری وجود دارد که سیستم تبلیغاتی که مبتنی‌بر اقدامات فاشیستی بود، روایت‌های مستند را خلاف واقع به تصویر می‌کشید.

فیلم‌های مستند به‌عنوان یک سابقه تاریخی ارزشمند از تجربیات زمان جنگ، ثبت وقایع، شرایط اجتماعی و تأثیر درگیری بر افراد و جوامع عمل می‌کنند و بی‌طرفی آنها یک گنج برای نسل‌های آتی محسوب می‌شود. نوشته‌های خبرنگاران یک آرشیو بی‌نظیر در حوزه مستند است و در حفظ داستان‌ها و تجربیات افراد آسیب‌دیده از جنگ نقشی انکارناپذیر دارند. درواقع اهالی رسانه با حفظ خاطرات جنگ، چه از روایت‌های رسمی و چه از دیدگاه سربازان و غیرنظامیان، بشر را برای رسیدن به صلحی پایدار تشویق و همراهی می‌کنند.